Δράμα: Το Φαλακρό

Ψηλά, στα κορφοβούνια του Φαλακρού, τα δάση των φυλλοβόλων μοιάζουν να φλέγονται από χρώματα! Μύρισε φθινόπωρο. Ωρα για απολαυστικές περιπλανήσεις προτού ο χειμώνας του Βορρά καλύψει τα πάντα με χιόνι.

Οι κορυφές του Φαλακρού όπως τις αντικρίζεις ανηφορίζοντας για το οροπέδιο της Σίτνας.

Δημοφιλής προορισμός για τους φίλους των χειμερινών σπορ, το Φαλακρό κυριολεκτικά μεταμορφώνεται μόλις πέσουν τα πρώτα χιόνια. Για τους φίλους του βουνού, όμως, αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως το ενδιαφέρον έρχεται και φεύγει με τα χιόνια. Το αντίθετο μάλιστα. Το φθινόπωρο είναι μια απίθανη εποχή για πεζοπορία και περιπλανήσεις σε χωμάτινους δρόμους. Οι αποστάσεις για όσους ξεκινούν από τη Νότια Ελλάδα ίσως να είναι απαγορευτικά μεγάλες. Ωστόσο αξίζουν τον κόπο οι όποιες θυσίες. Βέβαια για όσους τυχερούς εφορμούν από τη Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη, ο θαυμάσιος ορεινός κόσμος του Φαλακρού όρους φαντάζει ιδανικός προορισμός για το Σαββατοκύριακο.
Το Φαλακρό (ψηλότερη κορυφή "Προφήτη Ηλία" στα 2.232 μ.) είναι ένα εντυπωσιακό, με πυκνή βλάστηση βουνό - με εξαίρεση τις ψηλότερες κορυφές του που είναι γυμνές. Η χλωρίδα του μοιάζει περισσότερο με αυτήν της Κεντρικής Ευρώπης και περιλαμβάνει πάνω από χίλια είδη. Αξιοσημείωτη είναι η πανίδα του που περιλαμβάνει όλα τα μεγάλα θηλαστικά - λύκος, αρκούδα, ζαρκάδι, αγριογούρουνο. Ψηλά, στ' αλπικά λιβάδια, φυτρώνουν δεκάδες πανέμορφα αγριολούλουδα (Χαμπερλέα της Ροδόπης, Λείριο το μάρταγο, Παιωνία, Δρυάς η οκταπέταλος κ.ά.) γι' αυτό και μια περιοχή έκτασης 105.600 στρεμμάτων έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών "Natura 2000".
Οι καλοί ξενώνες που κτίσθηκαν τα τελευταία χρόνια στα γύρω από το Φαλακρό χωριά δημιουργούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για μικρές ή μεγαλύτερες εκδρομές στην άγρια φύση του μεθοριακού και άγνωστου βουνού. Ως αφετηρία μπορεί να χρησιμοποιηθεί η πόλη της Δράμας, αλλά κυρίως τα χωριά Γρανίτης, Βώλακας, Νευροκόπι, τα οποία διαθέτουν πλέον καλή υποδομή.
O κεντρικός οδικός άξονας που οδηγεί από την πόλη της Δράμας στο Νευροκόπι και στο τελωνείο της Εξοχής, και φυσικά το παρακλάδι του ορεινού δρόμου προς το χωριό Βώλακας και το Χιονοδρομικό κέντρο θα σας μυήσουν στη φύση του μεγάλου μεθοριακού βουνού. Oμως υπάρχουν και πολλοί άλλοι δευτερεύοντες επαρχιακοί δρόμοι που θα σας φέρουν εύκολα και χωρίς ταλαιπωρίες σε ξεχασμένα χωριά και εξαίσιες ορεινές τοποθεσίες.

Το χωριό Παγονέρι, ένα από τα λίγα χωριά βόρεια του Φαλακρού που είχε αμιγώς ελληνικό πληθυσμό κατά την τουρκοκρατία.

Σπήλαιο Πηγών Αγγίτη ή Μααρά: Από τη Δράμα θα κατευθυνθείτε προς Προσοτσάνη και θα συνεχίσετε για το χωριό Κοκκινόγεια και το σπήλαιο Αγγίτη κοντά στο ομώνυμο χωριό, σε τοποθεσία κατάφυτη από πλατάνια.
Το ποτάμι αναπηδά γάργαρο και ορμητικό από μια τρύπα στον βράχο και αμέσως σχηματίζει πλατιά κοίτη. Ολόγυρα ο τόπος είναι καλαίσθητα διαμορφωμένος και οργανωμένος να δεχτεί τους όλο και αυξανόμενους επισκέπτες. Το σπήλαιο -θα πρέπει να αναφέρουμε ότι είναι ένα από τα ελάχιστα στην Ελλάδα που διασχίζεται από ποτάμι- έχει εξερευνηθεί σε βάθος 8,5 χλμ. από ομάδα Γάλλων σπηλαιολόγων, ενώ στο κοινό έχουν παραδοθεί συνολικά 500 μέτρα. Σε όλο το μήκος της διαδρομής ο ποταμός με τα ρηχά κρυστάλλινα νερά του συντροφεύει τους επισκέπτες. Hπιος, καλαίσθητος φωτισμός και φαρδύ επίπεδο μονοπάτι προδιαθέτουν για μια αξέχαστη βόλτα. Πληροφορίες www.spilaioaggiti.gr.

Σπήλαιο Αγγίτη ή Μααρά, ένα από τα ελάχιστα σπήλαια στην Ελλάδα που διασχίζονται από ποτάμι.

Κάτω Νευροκόπι: Την "πολική" πολιτεία οι πιο πολλοί τη γνωρίζουν από τα τηλεοπτικά κανάλια που κάθε χειμώνα την ανασύρουν από την αφάνεια για τις χαμηλές θερμοκρασίες της. Ωστόσο το Νευροκόπι, το γεωργοκτηνοτροφικό κέντρο της περιοχής, είναι μια ζωντανή κωμόπολη με σχεδόν 2.500 μόνιμους κατοίκους. Αξιόλογος είναι ο Ιερός Ναός του Αγ. Δημητρίου (1866). Ολόγυρα απλώνεται η εύφορη κοιλάδα που παράγει την πεντανόστιμη πατάτα (προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης), ενώ σε απόσταση μόλις 11 χιλιομέτρων βορειότερα βρίσκεται το τελωνειακό φυλάκιο της Εξοχής ? μία από τις "πύλες" της χώρας μας με τη γειτονική Βουλγαρία.
Τον Απρίλη του 1941 η περιοχή του Νευροκοπίου δέχτηκε το χτύπημα της πιο σύγχρονης πολεμικής μηχανής που είχε γνωρίσει μέχρι τότε ο κόσμος. Τα οχυρά του Λίσσε και του Περιθωρίου προέβαλαν ηρωική αντίσταση. Το οχυρό στο Περιθώριο ήταν το τελευταίο που έπεσε από τη λεγόμενη "αμυντική γραμμή Μεταξά" στις 10-4-1941. Ομως η γερμανοβουλγαρική κατοχή αποδείχθηκε ιδιαίτερα σκληρή γι' αυτήν εδώ την ακριτική γωνιά της χώρας μας. Μάλιστα έγιναν συντονισμένες προσπάθειες για τον πλήρη εκβουλγαρισμό της. Τα χωριά άρχισαν να ερημώνουν. Ακολούθησαν ο εμφύλιος, οι μάχες, οι εκκαθαρίσεις. Η Ελλάδα αιμορραγούσε για ακόμα μία φορά... Το τελειωτικό πλήγμα ήρθε στη δεκαετία του '60 με τη γιγάντωση του μεταναστευτικού ρεύματος.

Στο δάσος της Κύκλας πάνω από το Νευροκόπι τα μουλάρια ανηφορίζουν προς το βουνό. Θα επιστρέψουν φορτωμένα καυσόξυλα.

Εκδρομή στον Βώλακα
Αφήνοντας πίσω την πόλη της Δράμας ακολουθούμε τον κεντρικό οδικό άξονα που οδηγεί στο Νευροκόπι, προσπερνάμε τη διασταύρωση για την ιστορική Προσοτσάνη, τις εγκαταστάσεις των μεταλλείων και πριν από το χωριό Γρανίτης συναντάμε τη διασταύρωση για Βώλακα ? χιονοδρομικό κέντρο.
Ανηφορίζουμε σε γυμνή ράχη και φυσικά σε ασφάλτινο οδόστρωμα ώσπου να βγούμε σε σταυροδρόμι. Ο δρόμος αριστερά οδηγεί στον Βώλακα, ενώ δεξιά στο χιονοδρομικό κέντρο και στο οροπέδιο του Αγ. Πνεύματος (υψόμ. 1.700 μ.). Επιλέξτε να ανεβείτε εδώ μια μέρα με καθαρή ατμόσφαιρα για να απολαύστε τη μοναδική θέα που ξανοίγεται προς τον κάμπο της Δράμας, στα κορφοβούνια του Μενοίκιου όρους, στο Παγγαίο και χάνεται στην απεραντοσύνη του Θρακικού πελάγους.

Φθινοπωρινές εικόνες στα δάση του Νευροκοπίου.

Ο Βώλακας βρίσκεται σε ύψος 900 μέτρων σε ήπια πλαγιά του βουνού με αραιή δασική βλάστηση. Τριγύρω καταπράσινοι οπωρώνες βρίσκουν τόπο να σταθούν στις καλοδουλεμένες λιθόκτιστες πεζούλες που υπάρχουν ολόγυρα από τον οικισμό. Το χωριό διαθέτει παραδοσιακούς ξενώνες, ταβερνάκια, ψησταριές και μικρά καφέ που ζωντανεύουν τα Σαββατοκύριακα το χωριό με τους θαμώνες τους. Ακόμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αφετηρία για απίστευτες εξορμήσεις στις δασικές ατραπούς του Φαλακρού.
Στη ροή του χρόνου

Το φθινόπωρο τα δάση οξιάς που καλύπτουν το Φαλακρό παίρνουν τα πιο απίθανα χρώματα.

Πριν από ογδόντα με εκατό χρόνια το ευρύτερο βορειοανατολικό τόξο του Φαλακρού όρους έσφυζε από ζωή, καθώς υπήρχαν δεκάδες ορεινές κοινότητες. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν Τούρκοι, όμως υπήρχαν και χωριά όπως το Παγονέρι και ο Βώλακας στα οποία ανέκαθεν διαβίωναν Ελληνες χριστιανοί. Μετά τη συρρίκνωση και τελικά τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας άρχισαν οι ανταλλαγές των πληθυσμών. Τα άδεια σπίτια των μουσουλμάνων κατοικήθηκαν από Ελληνες του Πόντου, της Μικράς Ασίας και της Θράκης, αλλά και από πρόσφυγες που προήλθαν από πόλεις της Ανατολικής Ρωμυλίας, όπως τη Στενήμαχο και τη Φιλιππούπολη.
Αρχαία ίχνη: Στην περιοχή των Ποταμών και γενικότερα γύρω από τις όχθες του Νέστου έχουν ανιχνευθεί υπολείμματα οικισμών που χρονολογούνται στα προϊστορικά χρόνια. Πιθανόν αυτή η οικιστική δραστηριότητα να συνεχίστηκε αδιάλειπτα μέχρι τη Ρωμαϊκή εποχή, καθώς από ανασκαφές που έγιναν το 1966 βρέθηκαν τμήματα αγγείων και χάλκινα νομίσματα που χρονολογούνται στον 1ο μ.Χ. αιώνα.

Ο Βώλακας, ένα όμορφο μεγαλοχώρι που βρίσκεται σε ύψος 850 μέτρων στις βόρειες παρυφές του Φαλακρού.

Στις όχθες του Νέστου και το οχυρό
Γρανίτης - Νευροκόπι - Ποταμοί: Επιστρέφοντας στον οδικό άξονα που οδηγεί στο Νευροκόπι θα περάσετε από το χωριό Γρανίτης. Από εδώ εύκολα θα επισκεφθείτε το οχυρό Λίσσε και το πολεμικό μουσείο κοντά στο χωριό Οχυρό.
Η διαδρομή Κάτω Νευροκόπι - Ποταμοί είναι πραγματικά ένα χάρμα οφθαλμών, όποια εποχή και να πραγματοποιηθεί. Ο δρόμος ασφάλτινος, με αρκετές όμως στροφές, χάνεται μέσα σε δάση και ρεματιές.

Σε πολλούς ναούς της περιοχής διασώζονται αξιόλογες αγιογραφίες του 18ου και του 19ου αι. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν αυτοί της Παναγίας στο Λιβαδάκι και των Ταξιαρχών στο Ακρινό.

Με σύντομες παρακάμψεις από την αρχική πορεία επισκεπτόμαστε τα χωριά Λευκόγεια (όπου δεσπόζει η μικρή τεχνητή λίμνη), Λιβαδάκι (ξεχωρίζει ο εντυπωσιακός Ιερός Ναός της Παναγίας, κτίσμα του 1870 με αγιογραφίες του 1876), Αχλαδιά, Μικροκλεισούρα, Παγονέρι, όπου αξίζει να αναζητήσετε τον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως (1835) με το περίτεχνο καμπαναριό, πριν καταλήξετε στους Ποταμούς και στις όχθες της νεότευκτης λίμνης.
Το οχυρό Λίσσε: Το οχυρό Λίσσε βρίσκεται σε έναν λόφο κοντά στο ομώνυμο χωριό, που απέχει 2 χλμ. νοτιοδυτικά του Κάτω Νευροκοπίου.
Οι στοές εδώ και δύο χρόνια έχουν επισκευαστεί και ένα μικρό μέρος είναι επισκέψιμο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το μικρό πολεμικό μουσείο που υπάρχει στον ίδιο χώρο, όπου εκτίθενται πυροβόλα, χειροβομβίδες, βλήματα του Ελληνικού και του Γερμανικού στρατού, επίσης στολές και προσωπικά αντικείμενα των στρατιωτών.

Οχυρό Λίσσε. Το άγαλμα του πολεμιστή δεσπόζει στον λόφο και ορίζει την είσοδο στις επισκέψιμες εγκαταστάσεις.

Η ξενάγηση είναι υποδειγματική. Το μουσείο τα Σαββατοκύριακα είναι ανοικτό στο κοινό 9 το πρωί με 12 το μεσημέρι. Για τις καθημερινές με συνεννόηση στο τηλ. 25230-22224.
Φαγητό
Στο χωριό Γρανίτης θα βρείτε τις παραδοσιακές ταβέρνες "Το Χάνι" (τηλ. 25230 23226) ?δοκιμάστε την εξαιρετική σούπα από μοσχάρι? και "Πλάτανος" (τηλ. 25230 22011). Με ελληνική, αλλά και επιλεγμένη διεθνή κουζίνα υπάρχει το εστιατόριο "Παράδεισος" (τηλ. 25230 23276), ενώ για προσεγμένη ελληνική κουζίνα σε εξαιρετικό περιβάλλον θα πάτε στο εστιατόριο του ξενοδοχείου "Grand Chalet" (τηλ. 25230 22832). Στο χωριό Οχυρό προτείνεται η πολύ καλή ταβέρνα "Πόλις" (τηλ. 25230 22154).

Σούρουπο στις όχθες της τεχνητής λίμνης του Νέστου.

Στον Βώλακα η ταβέρνα "Σελήνη", όπου εκτός των άλλων θα δοκιμάσετε και το περίφημο τοπικό λουκάνικο. Το εστιατόριο του ξενοδοχείο "Μονοπάτι Ε6" με παρεΐστικη ατμόσφαιρα. Εξαιρετικό, αν και σε διαφορετικό στυλ, είναι το εστιατόριο του ξενοδοχείου "Αλώνι του κυρ Θανάση".
Στο παραδοσιακό χωριό Παγονέρι η ταβέρνα "Ηλιοστάσιο" είναι πραγματική αποκάλυψη. Εδώ θα δοκιμάσετε ντόπια κρεατικά, μαγειρεμένα με μακεδονίτικες συνταγές. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το πιάτο "μπόμπες", παρασκευασμένο με πλιγούρι, κιμά και κρεμμύδια, μια συνταγή που ο Στέργιος και η Νίκη διέσωσαν με μεράκι από τις γιαγιάδες του χωριού (τηλ. 25210 28150). Στην περιοχή του Σπηλαίου Αγγίτη θα βρείτε τις ταβέρνες "Σπήλαιο" (τηλ. 25220 60009) και "Αγγίτης" (τηλ. 25220 60480). Στο Νευροκόπι για κρεατικά της ώρας θα πάτε στη χασαποταβέρνα "Σιώρας" (τηλ. 25230 22038) και στο εστιατόριο "Πολίτικη κουζίνα" (τηλ. 25230 23171).
Διαμονή
Βώλακας
"Μαρήλια" (τηλ. 25230 23350, www.marilia.gr)
"Πέταλο" (τηλ. 6948 248104, www.petalo.com.gr)
"Ξενώνας Φαίδρα" (τηλ. 25230 23990, www.xenonasfaidra.gr)
"Αλώνι του κυρ Θανάση" (τηλ. 25230 23714, www.alonihotel.gr)
"Μονοπάτι Ε6" (τηλ. 25230 23916, www.monopati-e6.gr)
Γρανίτης
Ξενοδοχείο "Γρανίτης" (τηλ. 25230 23955, www.granitishotel.gr)
και "Grand Chalet" (τηλ. 25230 22832, www.hotelgrandchalet.com)
Κάτω Νευροκόπι
Ξενώνας "Tabacchi Art Rooms" (τηλ. 25230 22002, www.tabacchi.gr)
Ξενοδοχείο "Ορβηλος" (τηλ. 25320 2261, 25320 22515)
Ποταμοί: "Ξενώνας Ποταμών" (τηλ. 25230 23524)
Θοδωρής Αθανασιάδης
Φωτογραφίες: www.viewsofgreece.gr